Termin przedawnienia – przepisy ogólne
Od 2018 roku ogólny okres przedawnienia roszczeń jednorazowych i niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą został skrócony z 10 lat do 6 lat. Po nowelizacji zmianie uległ także termin przedawnienia roszczeń, m.in. stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu – wynosi on obecnie 6 lat (a nie jak dotychczas 10 lat).
Jeżeli przepisy szczegółowe nie mówią inaczej termin przedawnienia wynosi: 6 lat dla roszczeń majątkowych oraz 3 lata dla roszczeń o świadczenia okresowe (takie jak np. zapłata czynszu przy umowie najmu, zapłata raty w umowie leasingu, zapłata renty) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata.
Wyróżniamy różne okresy przedawnienia w zależności od rodzaju roszczenia:
6-miesięczny okres przedawnienia:
- roszczenia pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki, roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu, hostelu, pensjonatu.
Termin przedawnienia: 1 rok:
- roszczenia z tytułu umowy: przewozu, najmu lub użyczenia, spedycji, roszczenia z tytułu rękojmi za wady prawne lub wady fizyczne rzeczy sprzedanej.
Okresy przedawnienia roszczeń: 2 lata:
- roszczenia wynikające z umowy o dzieło (termin biegnie od dnia oddania dzieła; w przypadku, gdy przedmiot umowy oddano po terminie - od dnia, w którym zgodnie z umową miało to nastąpić), roszczenia przysługujące przedsiębiorcom z tytułu dokonanej sprzedaży, a także osobom prowadzącym gospodarstwo rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych, roszczenia wynikające: z umowy zlecenia, z umowy rachunku bankowego, roszczenia z tytułu: mandatów za jazdę bez biletu, usług telekomunikacyjnych.
Termin przedawnienia: 3 lata:
Trzyletni termin przedawnienia roszczeń obowiązuje dla należności z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz z tytułu płatności okresowej, a także roszczenia z tytułu: umowy ubezpieczeniowej, umowy kredytu/pożyczki, przysługującego zachowku, opłat za telefon, roszczenia ze stosunku pracy.
Termin przedawnienia: 5 lat:
roszczenia z tytułu zapisu w testamencie, roszczenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.
Sześcioletni okres przedawnienia dotyczy roszczeń majątkowych. Ma też zastosowanie, np. przy roszczeniach pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika z winy umyślnej.
Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani wydłużane przez czynność prawną. Po ich upływie roszczenia majątkowe przedawniają się. Oznacza to, że ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia.
Co do zasady roszczenia z umów ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech (art. 819§1 kc).
Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 120 kc). W przypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej roszczenie poszkodowanego do ubezpieczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania (art. 819§3 kc).
Zgodnie zaś z art. 4421 kc roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (przestępstwa), roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Należy zaznaczyć, że w razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia a przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie - wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
Roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem przedawnia się po 6 latach. Taki sam termin obowiązuje przy roszczeniach rozstrzygniętych przez sąd polubowny, ugodę przed sądem, etc.
Należy pamiętać, że przedawnione roszczenie nie wygasa, tylko zamienia się w zobowiązanie, które nie może zostać przymusowo ściągnięte. Może być natomiast zgłoszone do krajowego rejestru dłużników.
Bieg terminu przedawnienia roszczenia ulega przerwaniu (i następnie biegnie od nowa) przez podjęcie czynności wymienionych w art. 123 kc a także, co nas bardziej interesuje, w art. 819§3 kc:
„Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia”.
Oznacza to, że z chwilą otrzymania stanowiska ubezpieczyciela o wypłacie bądź odmowie wypłaty odszkodowania, termin przedawnienia ulega przerwaniu i biegnie na nowo od tego dnia.