Stan publicznej służby zdrowia w Polsce jest zapewne każdemu dobrze znany. Brak odpowiednich działań państwa w tym zakresie jedynie utrudnia proces dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od placówek opieki zdrowotnej (publicznej i prywatnej). Powołany Rzecznik Praw Pacjenta jest instytucją „martwą”, praktycznie nieprzydatną ze względu na ochronę słusznych praw pacjenta w zakresie błędów medycznych. Wojewódzkie Komisjie ds orzekania od zdarzeniach medycznych mają wiele wad, które powodują, że bardzo mało osób decyduje się na dochodzenie roszczeń przed nimi. O odszkodowanie za naruszone dobro (zdrowie, życie, dobra osobiste) pacjent/poszkodowany musi niestety walczyć sam. Zamknięte środowisko medyczne oraz niepisany „kodeks etyki” placówek opieki zdrowotnej jedynie pogarsza sytuację poszkodowanego. W większości przypadków zakłady opieki zdrowotnej nawet nie odpisują na pisma osób, które ucierpiały i które próbują ugodowo zakończyć powstały spór. Jedyną możliwością jest sądowe dochodzenie roszczeń.Są to najcięższe, najbardziej czasochłonne i najdłuższe procesy cywilne, jakie obecnie występują na terenie RP. W każdym praktycznie procesie sądowym, konieczne jest powołanie biegłego sądowego lub zespołu biegłych. Na ich opinie czeka się nierzadko latami. Bardzo często opinie te są niezbyt profesjonalne lub niezbyt obiektywne. Należy umiejętnie konstruować pytania i wyłapywać wszystkie nieścisłości.
W naszym bardzo krótkim przewodniku nie jesteśmy w stanie zamieścić wszystkiego, co powinien wiedzieć poszkodowany pacjent. Poniżej przedstawimy zarys najważniejszych pojęć i czynności, które powinien podjąć poszkodowany pacjent.
W języku potocznym „błąd w sztuce medycznej” i „błąd lekarski” używa się zamiennie. Błąd lekarski dotyczy błędów popełnionych przez lekarza a błąd medyczny jest pojęciem szerszym i może obejmować również te uchybienia, których dopuściły się osoby niebędące lekarzami, np. personel administracyjny szpitala.
Nie istnieje definicja błędu medycznego, czy też błędu lekarskiego. Przyjmuje się jednak, że błąd medyczny to niezgodne z nauką medyczną nieumyślne działanie, czynność, zaniechanie albo zaniedbanie ze strony lekarza, pielęgniarki, położnej lub innej osoby wykonującej zawód medyczny polegające na naruszeniu zasad ostrożności przy czynnościach lekarskich i reguł ich przeprowadzania. Błąd w sztuce lekarskiej może obejmować w szczególności:
- błąd diagnostyczny (rozpoznania) – polegający na nieprawidłowej diagnozie lub błędnej ocenie stanu pacjenta. Przyczynami wystąpienia diagnostycznego błędu lekarskiego mogą być zaniechania (np. brak lub niedokładny wywiad z pacjentem, niezapoznanie się z dokumentacją medyczną, brak przeprowadzenia wstępnych badań) lub błędne wyciągnięcie wniosków (błąd rozumowania) z przeprowadzonej diagnostyki (np. nierzetelna, mylna interpretacja wyników badań, brak dostatecznej wiedzy o jednostce chorobowej). Błąd diagnostyczny czasami pociąga za sobą konsekwencje w postaci błędu terapeutycznego (np. błędny wybór metody porodu – siłami natury zamiast cesarskiego cięcia);
- błąd terapeutyczny (leczenia) – polegający na podjęciu lub zaniechaniu podjęcia przez lekarza czynności w kierunku leczenia zgodnego z nauką medyczną i w zakresie dostępnym dla lekarza. Błąd ten może być wynikiem zarówno działania (np. przepisanie niewłaściwych lekarstw, nieprawidłowe ich dawkowanie, podjęcie leczenia niezgodnego z diagnozą albo pomimo przeciwwskazań, leczenie przestarzałymi metodami, niezręczność, nieuwaga i nienależyta staranność), jak również zaniechania (np. nieuzasadnione opóźnienie rozpoczęcia operacji, opóźnienie w rozpoczęciu leczenia choroby nowotworowej, etc.);
- błąd techniczny - wykonawczy (zaliczany do błędów terapeutycznych) – polegający na nieprawidłowym przeprowadzeniu zabiegu medycznego (np. uszkodzenie tchawicy przy znieczuleniu, przecięcie przewodów żółciowych wspólnych przy operacjach laparoskopowych, etc.).
Błąd medyczny to każde postępowanie obiektywnie sprzeczne z powszechnie przyjętymi zasadami należytej staranności wysokiego stopnia, gdyż dotyczy szczególnie cenionego dobra, tj. życia i zdrowia pacjentów. Błędy medyczne obejmują lekarskie błędy diagnostyczne, terapeutyczne (w tym techniczne), oraz:
- błędy organizacyjne – polegające na podjęciu niewłaściwych decyzji przez osoby kierujące jednostkami medycznymi (w tym osoby pełniące funkcje administracyjne i organizacyjne, niezależnie od posiadanych przez nie kompetencji zawodowych) lub braku podjęcia takich decyzji. Może dotyczyć wszelkich zaniedbań w zakresie zaplecza sprzętowego oraz procedur logistycznych czy diagnostycznych. Do błędów tego typu zalicza się najczęściej, m. in. zakażenia wewnątrzszpitalne (czasami są one wynikiem błędu w sztuce lekarskiej), niedbałe prowadzenie dokumentacji medycznej, braki w zapoznawaniu pacjentów z ryzykiem medycznym, odmowę wysłania karetki pogotowia do chorego lub zwłokę w tym zakresie;
- błędy techniczne – polegające na zaniedbaniu oraz nieprawidłowym realizowaniu decyzji lekarskich. Błąd ten może być stricte techniczny (np. pomylenie tożsamości chorych zakwalifikowanych do operacji) albo pojawić się przy leczeniu (np. pozostawienie w ciele pacjenta wacika, igły, etc.).
W przypadku powstania szkody spowodowanej błędem medycznym w szerokim tego słowa znaczeniu, a więc w następstwie: operacji lub zabiegu chirurgicznego/stomatologicznego, zakażenia bakterią – gronkowcem, żółtaczką, HIV, sepsą, etc. - najważniejsze to oczywiście gromadzenie niezbędnej dokumentacji medycznej związanej ze zdarzeniem (karty informacyjne, historie choroby, opisy badań, zdjęcia RTG, TK, MRI, wszelkie zaświadczenia lekarskie, opinie, etc.). Ważne jest, aby uzyskiwać te dokumenty na bieżąco! Jest to niezmiernie ważne!!!
To na pacjencie domagającym się od szpitala lub lekarza odszkodowania za błąd medyczny ciąży obowiązek wykazania, że dana placówka medyczna lub lekarz ponosi winę za to właśnie zachowanie (działanie lub zaniechanie), które wywołało u pacjenta szkodę. Wina szpitala/personelu nie musi być umyślna. Wystarczy, że placówka lub jej personel prowadząc leczenie nie dołożyli należytej staranności, jakiej od nich się wymaga - przy uwzględnieniu aktualnej wiedzy medycznej. Staranność ta powinna być szczególnie wysokiego stopnia.
Oznacza to jednocześnie, że nasze żądanie naprawienia wyrządzonej szkody nie będzie zasadne w sytuacji, gdy szkoda ta wystąpiłaby pomimo dopełnienia przez szpital/personel wszystkich obowiązków oraz pomimo zachowania wszystkich standardów postępowania (tzw. ryzyko niepowodzenia, komplikacji), a także w przypadku gdy szkoda wynikła z wyłącznej winy pacjenta.
Coraz częściej pacjenci domagają się również odszkodowania za naruszenie praw pacjenta https://rpp.gov.pl/dla-pacjenta/prawa-pacjenta/ Przykładem może być:
- prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych,
- prawo do informacji,
- prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych,
- prawo pacjenta do tajemnicy informacji,
- prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych,
- prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta,
- prawo pacjenta do dokumentacji medycznej,
- prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza,
- prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego,
- prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej,
- prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie.